Phát triển kinh tế nông thôn không thể bỏ qua vai trò của các làng nghề, nhất là làng nghề truyền thống. Thực tế cho thấy, làng nghề đã và đang tạo nhiều cơ hội việc làm, không chỉ cho người trong độ tuổi lao động mà còn cho cả người già, người khuyết tật, trẻ em, giúp tăng thu nhập và rút ngắn khoảng cách giàu nghèo tại nông thôn.
Quan tâm phát triển làng nghề
Tại tỉnh Cao Bằng, nhiều làng nghề truyền thống vẫn giữ được thương hiệu sản phẩm nổi tiếng như: đan lát, chạm bạc, dệt thổ cẩm, làm ngói máng, làm cót, làm hương, giấy dó... Những năm gần đây, một số làng nghề truyền thống đã cải tiến kỹ thuật, công nghệ, đầu tư cơ sở vật chất, nguồn nhân lực nên sản phẩm ngày càng được thị trường, người tiêu dùng trong nước và nước ngoài ưa thích, tiêu thụ với số lượng lớn.
Làng nghề rèn xã Phúc Sen (Quảng Hoà)
Toàn tỉnh hiện có 21 làng nghề truyền thống. Trong đó 8 làng nghề được UBND tỉnh công nhận, gồm: (1) Làng nghề làm đường phên xóm Bó Tờ, thị trấn Hòa Thuận; (2) Làng nghề rèn xã Phúc Sen; (3) Làng nghề giấy bản xóm Quốc Dân, xã Phúc Sen; (4) Làng nghề hương xóm Phja Thắp, xã Phúc Sen; (5) Làng nghề nón lá, xóm Hoàng Diệu, xã Tự Do; (6) Làng nghề ngói đất nung, xóm Lũng Rì, xã Tự Do (Quảng Hòa); (7) Làng nghề làm hương xóm Nà Kéo, xã Trường Hà (Hà Quảng); (8) Làng nghề truyền thống miến dong Phia Đén, xã Thành Công (Nguyên Bình). Các làng nghề đang sản xuất, kinh doanh tạo việc làm, nâng cao thu nhập cho người lao động ở địa phương, huy động được nguồn lực trong dân, sử dụng tài nguyên sẵn có tại địa phương, giữ gìn bản sắc văn hóa của dân tộc, thu hẹp khoảng cách mức sống giữa các vùng.
Tại xã Thành Công, huyện nguyên Bình có gần 100 hộ sản xuất miến dong, chủ yếu ở xóm Phia Đén, Pù Vài. Những năm qua, sản lượng miến của xã đã tăng mạnh, từ 35 tấn năm 2015 lên gần 200 tấn năm 2023. Sản phẩm miến dong Phia Đén đã được đăng ký và cấp nhãn hiệu tập thể và đang xây dựng nhãn hiệu chứng nhận. Hộ gia đình bà Du Thị Uyên (xóm Pù Vài, xã Thành Công) đã làm nghề sản xuất miến dong từ rất lâu, đến năm 2020 gia đình bà thành lập Cơ sở sản xuất miến dong Minh Đào. Mỗi năm cơ sở sản xuất trung bình từ 10-12 tấn bột miến dong đỏ; tổng doanh thu ước đạt trên 1 tỷ đồng/năm.
Chủ tịch UBND xã Thành Công, huyện Nguyên Bình Trần Thị Phương cho biết, sản xuất miến dong là nghề truyền thống có từ lâu đời ở Phia Đén. Miến dong trở thành một trong những sản phẩm nổi tiếng của địa phương, được người dùng biết đến và ưa chuộng. Việc được công nhận là làng nghề truyền thống miến dong Phia Đén sẽ góp phần thúc đẩy chuyển dịch nhanh cơ cấu kinh tế nông thôn theo hướng dịch vụ - công nghiệp - nông nghiệp; phát huy giá trị văn hóa, nâng cao giá trị sản phẩm gắn liền với phát triển du lịch. Qua đó, tạo việc làm và tăng thu nhập cho lao động nông thôn, góp phần phát huy bản sắc văn hóa dân tộc gắn với xây dựng nông thôn mới trong giai đoạn hiện nay.
Góp phần thúc đẩy kinh tế - xã hội tại địa phương
Đến với làng nghề ngói đất nung xóm Lũng Rì, xã Tự Do (Quảng Hòa), không khỏi ngỡ ngàng khi thấy cuộc sống người dân nơi đây từng bước phát triển, xây dựng các chuỗi sản xuất có quy mô lớn. Nghề làm ngói nung xóm Lũng Rì có từ lâu đời, được bà con nơi đây truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Để làm ngói máng theo cách truyền thống phải trải qua nhiều công đoạn tỉ mỉ, từ chọn đất, ủ đất, nhào đất, lọc sạn, tạo hình, phơi, nung, các khâu đều làm thủ công nhằm tạo ra sản phẩm, mẫu mã đẹp, thời gian sử dụng lâu dài, từng viên ngói mang nét đặc trưng riêng có của người dân nơi đây. Sản phẩm làm cho khách có cảm giác gần gũi, thân thiện, thể hiện những giá trị văn hóa truyền thống địa phương, các sản phẩm được tiêu thụ tại thị trường trong huyện và các huyện, tỉnh lân cận. Nghề làm ngói được 23 hộ dân bảo tồn, giữ gìn và phát triển, thu nhập bình quân đạt trên 62 triệu đồng/hộ/năm.
Nghề làm ngói đất nung xóm Lũng Rì, xã Tự Do (Quảng Hòa) cho thu nhập bình quân trên 62,5 triệu đồng/hộ/năm.
Tại xã Phúc Sen (Quảng Hòa) là nơi có nhiều làng nghề truyền thống gắn với bảo tồn hiệu quả các giá trị văn hóa đặc sắc của dân tộc Nùng An, gồm: nghề rèn, làm hương và làm giấy bản. Trong đó, làng rèn Phúc Sen khẳng định được vị thế của làng nghề thủ công truyền thống với các sản phẩm phong phú, được người tiêu dùng ưa chuộng. Để khẳng định thương hiệu và gìn giữ, phát huy kinh tế làng nghề, làng nghề ở Phúc Sen ngày càng mở rộng và phát triển. Nghề rèn thu hút và tạo việc làm cho gần 300 lao động nông thôn với 140 lò rèn, sản xuất theo quy mô hộ gia đình, hợp tác xã. Hằng năm, mang lại thu nhập cho địa phương hơn 18 tỷ đồng; thu nhập bình quân hơn 5 triệu đồng/người/tháng.
Từ nỗ lực vươn lên của các làng nghề truyền thống đóng góp vào sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh. Năm 2023, GRDP của tỉnh tăng 2,24%; sản xuất nông, lâm nghiệp và thủy sản tăng 0,71%; có thêm 5 xã đạt từ 17 - 18 tiêu chí nông thôn mới, bình quân toàn tỉnh đạt 10,9 tiêu chí nông thôn mới/xã; giá trị sản xuất công nghiệp đạt 6.700 tỷ đồng; tổng lượt khách du lịch đến Cao Bằng đạt khoảng 1.900 nghìn lượt, vượt 46% kế hoạch, tổng thu du lịch đạt 1.334 tỷ đồng, vượt 48,2% kế hoạch.
Việc xây dựng và phát triển các làng nghề, làng nghề truyền thống là mục tiêu mà tỉnh Cao Bằng hướng đến. Theo Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Cao Bằng Nông Thanh Mẫn cho biết, để góp phần đạt mục tiêu phát triển sản xuất gắn với tái cơ cấu ngành nông nghiệp, xây dựng nông thôn mới, tỉnh Cao Bằng xác định tạo hiệu quả kinh tế kép từ phát triển ngành nghề, làng nghề truyền thống gắn với phát triển du lịch nông thôn.
Theo đó, ngành nông nghiệp tiếp tục phối hợp với các sở, ngành có liên quan đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức về phát triển ngành nghề nông thôn, bảo tồn và phát triển làng nghề, nghề truyền thống. Đến hết năm 2025, tỉnh phấn đấu khôi phục, bảo tồn được ít nhất 2 làng nghề truyền thống; công nhận thêm 5 làng nghề. Tỉnh duy trì, xây dựng và phát triển làng nghề ổn định, bền vững, gắn với du lịch và bảo vệ môi trường; tích cực đầu tư, mở rộng sản xuất, cải tiến thiết bị công nghệ, ứng dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất, cải tiến mẫu mã nhằm đa dạng hóa, nâng cao chất lượng sản phẩm có giá trị kinh tế, kỹ thuật, mỹ thuật ngày càng cao được thị trường ưa chuộng. Bên cạnh đó là mở rộng và tìm kiếm thị trường tiêu thụ sản phẩm; khai thác và phát triển bền vững vùng nguyên liệu phục vụ cho sản xuất.
Dương Liễu