Lũng Dẻ, xóm Bản Chang, xã Trương Lương (Hoà An), cách thành phố Cao Bằng 40 km; là nơi diễn ra nhiều sự kiện lịch sử cách mạng, như: Nơi lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc đến ở và làm việc; thành lập Khu Việt Minh Thiện Thuật; thành lập Đại đội Việt Nam tuyên truyền Giải phóng quân.
Lũng Dẻ, xóm Bản Chang, xã Trương Lương (Hoà An), cách thành phố Cao Bằng 40 km; là nơi diễn ra nhiều sự kiện lịch sử cách mạng, như: Nơi lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc đến ở và làm việc; thành lập Khu Việt Minh Thiện Thuật; thành lập Đại đội Việt Nam tuyên truyền Giải phóng quân.
Khu di tích Lũng Dẻ, xóm Bản Chang, xã Trương Lương (Hoà An).
Từ tháng 6 - 8/1942, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc đến Lũng Dẻ ở và làm việc, chỉ đạo in Báo Việt Nam Độc lập. Lũng Dẻ là một trong những điểm làm việc bí mật của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc và Báo Việt Nam Độc lập - Cơ quan tuyên truyền của Mặt trận Việt Minh. Báo Việt Nam Độc lập xuất bản 10 ngày 1 số, được chuyển phát hành đến các địa phương trong tỉnh và các tỉnh lân cận. Số báo nào cũng có bài viết của Người đăng để tuyên truyền đến mọi người dân. Trong thời gian ở Lũng Dẻ (ngày 24/6/1942), Người đã làm bài thơ chữ Hán “Thượng sơn”.
Thượng sơn
Lục nguyệt nhị thập tứ,
Thượng đáo thử sơn lai.
Cử đầu hồng nhật cận,
Đối ngạn nhất chi mai.
Lên núi
Hai mươi tư tháng sáu,
Lên ngọn núi này chơi.
Ngẩng đầu mặt trời đỏ,
Bên suối một nhành mai.
(Nhà thơ Tố Hữu dịch)
Theo quyết định của Tổng bộ Việt Minh, đồng chí Phạm Văn Đồng trực tiếp tổ chức chỉ đạo Hội nghị liên hoan các dân tộc quần chúng trước sự lớn mạnh của phong trào cách mạng ở các châu trong tỉnh. Trong hai ngày 24 - 25/9/1943, tại Lũng Dẻ, xã Minh Tâm, châu Nguyên Bình (nay thuộc xã Trương Lương, Hòa An) đã thành lập Khu Việt Minh Thiện Thuật (chủ yếu là dân tộc Mông) tham gia Đại hội đại biểu Việt Minh của các châu. Đại hội đã bầu ra Ban Chấp hành Việt Minh Khu Việt Minh Thiện Thuật, do đồng chí Dương Kim Đao, dân tộc Mông làm Chủ nhiệm. Đồng chí Phạm Văn Đồng thay mặt cấp trên công nhận Chi bộ Đảng Khu Việt Minh Thiện Thuật. Mục đích thành lập Khu Việt Minh Thiện Thuật nhằm mở rộng căn cứ địa cách mạng tỉnh Cao Bằng, đoàn kết các dân tộc cùng nhau đánh kẻ thù xâm lược, giải phóng dân tộc...
Sau chiến thắng 2 đồn Phai Khắt, Nà Ngần, tối 26/12/1944, Ban Chỉ huy Đội Việt Nam tuyên truyền Giải phóng quân rút nhanh về Lũng Dẻ. Tại đây, hai ngày sau, toàn Đội đã tập trung cùng đồng bào địa phương tổ chức mừng chiến thắng. Đồng chí Võ Nguyên Giáp thay mặt Tổng bộ Việt Minh tuyên dương thành tích của Đội đã thực hiện đúng Chỉ thị của lãnh tụ Hồ Chí Minh là đánh thắng trận đầu; biểu dương tinh thần chiến đấu dũng cảm của cán bộ và các đội viên, cảm ơn sự giúp đỡ tận tình của đồng bào địa phương. Sau đó, Ban Chỉ huy Đội tiếp tục củng cố, chấn chỉnh và phát triển lực lượng, huấn luyện thêm cho Đội. Đồng thời, chọn những người trung kiên nhất trong các đội du kích và tự vệ các châu liên tỉnh Cao - Bắc - Lạng trong phong trào "Xin đi giải phóng". Trong những ngày cuối tháng 12/1944, Đội đã phát triển thành một Đại đội gồm 4 trung đội, đồng chí Hoàng Sâm làm Đại đội trưởng, đồng chí Xích Thắng (Dương Mạc Thạch) làm Chính trị viên Đại đội Việt Nam tuyên truyền Giải phóng quân đầu tiên tại Lũng Dẻ. Trước lá cờ đỏ sao vàng, có các đồng chí đại biểu Việt Minh đến dự, Đại đội hứa quyết tâm thực hiện lời dặn của Người chiến đấu giành thắng lợi.
Sau khi thành lập Đại đội, đầu tháng 1/1945, Đội Việt Nam tuyên truyền Giải phóng quân tiếp tục lên đường làm nhiệm vụ. Đại đội chia làm hai bộ phận: Một bộ phận tiến về châu Bảo Lạc để chuẩn bị đánh Đồn Đồng Mu, do đồng chí Võ Nguyên Giáp chỉ huy; một bộ phận do đồng chí Hoàng Văn Thái phụ trách đi về Nặm Ty, thuộc tỉnh Bắc Kạn tiếp tục đánh các đồn địch.
Khu di tích Lũng Dẻ được UBND tỉnh Cao Bằng công nhận xếp hạng theo Quyết định số 2224/QĐ-UBND, ngày 23/9/2009. Khu di tích mang đậm dấu ấn những sự kiện lịch sử cách mạng Việt Nam giai đoạn 1942 - 1945.
Theobaocaobang.vn