Chiến thắng Biên giới 1950 đã lùi xa, nhưng hình ảnh thiêng liêng “Bác Hồ ra trận” và sự lãnh đạo, chỉ đạo của Người mãi mãi là ánh đuốc soi đường cho toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta trên con đường đưa đất nước tới độc lập tự do. Để mỗi khi có dịp trở lại Khu di tích Chủ tịch Hồ Chí Minh với Chiến thắng Chiến dịch Biên giới 1950 tại Nà Lạn, xã Đức Long (Thạch An), hình ảnh lãnh tụ Hồ Chí Minh thanh cao mà gần gũi, bình dị, trực tiếp ra trận chỉ huy trận đánh Đông Khê, mở màn Chiến dịch Biên giới khiến du khách cảm phục và xúc động.

Vượt qua gần 40 km theo tuyến quốc lộ 4a từ thành phố Cao Bằng đến thị trấn Đông Khê, rồi đi gần 20 km đến xã Đức Long, lòng chúng tôi phơi phới mùa Xuân. Bởi đường số 4 rực lửa chiến công năm xưa,   nay thênh thang rộng mở; những nếp nhà ẩn mình bên những cánh đồng lúa, ngô, mía..., gợi lên một cuộc sống thanh bình, trù phú. Đặt chân lên mảnh đất lịch sử năm xưa, thắp nén hương thơm kính dâng lên Bác tại Nhà tưởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh mà lòng bồi hồi xúc động. Tham quan Nhà tưởng niệm được thiết kế với kiến trúc nhà sàn hiện đại, với các hiện vật: sa bàn, 6 khẩu súng, 3 đạn cối 60 cùng hơn 60 hình ảnh..,. liên quan tới hoạt động của Bác trong chiến dịch, du khách như được sống lại không khí sục sôi chiến đấu và chiến thắng của quân và dân ta trong Chiến dịch Biên giới 1950.

 Thấy rõ vị thế của con đường số 4 - con đường huyết mạch trải dài trên 300 km qua 3 tỉnh: Cao Bằng, Lạng Sơn và Quảng Ninh, nối liền Khu căn cứ địa Việt Bắc - hậu phương lớn của cuộc kháng chiến có chung đường biên giới với Trung Quốc, thực dân Pháp đã đóng hàng trăm đồn, bốt, tập trung một phần lực lượng và phương tiện chiến tranh để củng cố các vị trí với mưu đồ “cắm mũi dao sâu” vào giữa căn cứ địa kháng chiến của ta. Đánh phá hậu phương lớn nhất của cuộc kháng chiến, thực hiện mưu đồ chia rẽ các dân tộc và ngăn chặn mối liên hệ với quốc tế của Việt Nam. Để tiêu diệt một bộ phận quan trọng sinh lực địch, giải phóng một phần biên giới Cao Bằng đến Thất Khê; củng cố và mở rộng Khu căn cứ địa Việt Bắc; mở đường liên lạc với quốc tế, tranh thủ sự đồng tình và ủng hộ, giúp đỡ của các nước đối với cuộc kháng chiến của nhân dân ta, tháng 6/1950, Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ trì Hội nghị Ban Thường vụ Trung ương Đảng mở rộng, quyết định mở Chiến dịch Biên giới Thu - Đông 1950.

Ngày 9/9/1950, Chủ tịch Hồ Chí Minh ra “Lời kêu gọi đồng bào ba tỉnh Cao - Bắc - Lạng”: "... Đồng bào hãy tiến lên làm gương kiểu mẫu cho nhân dân toàn quốc, giúp cho Chiến dịch được thắng lợi". Lời kêu gọi của Bác làm nức lòng đồng bào, nhân dân các dân tộc Cao Bằng. Tất cả mọi tầng lớp nhân dân đồng lòng tình nguyện bạt núi, mở đường, bắc cầu, vận chuyển lương thực, đạn dược bằng sức, bằng ngựa thồ. Hàng vạn dân công hoả tuyến bám sát trận địa phục vụ bộ đội đánh  giặc. Từ ngày 20/7/1950 - 30/10/1950, Cao Bằng đã có 78.824 người đi làm dân công với trên 50% là phụ nữ. Nếu tính từ đầu năm 1950, đã huy động tới 5 triệu 70 vạn ngày công, bình quân mỗi người đóng góp 100 ngày công; chưa kể trên 2 vạn nam, nữ thanh niên các dân tộc tham gia bộ đội trực tiếp chiến đấu ngoài chiến trường. Ngoài sức người sức của, Cao Bằng còn huy động được 325.650 đồng, 30.703 kg thóc, 1.363 kg gạo, 17.734 m vải phục vụ chiến dịch.

Đài quan sát trận đánh đồn Đông Khê trên núi Báo Đông đi qua 846 bậc đá, được chia thành 79 cung bậc, tượng trưng cho 79 mùa xuân của Bác. Trên đường lên Đài quan sát, du khách được chiêm ngưỡng bia ghi dấu nơi ở và làm việc của Ban Quân báo, vị trí Sở chỉ huy Chiến dịch, vị trí Tổng đài thông tin chiến dịch...  Để làm con đường này, cán bộ, chiến sĩ của Sư đoàn 316, Quân khu 2 và Công ty Việt Bắc, Quân khu 1 đã đào đắp, san lấp hàng vạn mét khối đất đá hơn 8 tháng thi công, vượt qua khó khăn về địa hình, thời tiết khắc nghiệt để mở gần 3.000 m đường lên vị trí Đài quan sát và xây dựng Nhà tưởng niệm cùng với nhiều hạng mục công trình phụ trợ khác với tổng trị giá trên 10 tỷ đồng. Công trình được khánh thành vào đúng dịp kỷ niệm 114 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890 - 19/5/2004). 

Những bậc đá hôm nay chính là con đường năm xưa, ngày 13/9/1950, Bác rời Sở Chỉ huy Chiến dịch đến Sở Chỉ huy tiền phương ở Nà Lạn, lên núi Báo Đông quan sát trận đánh Đông Khê. Trên đường lên Đài quan sát, Bác cảm hứng và để lại cho đời bài thơ "Lên núi", nổi tiếng về khí thế và niềm tin tất thắng của dân tộc mà hiện nay, du khách được chứng kiến tấm bia khắc bài thơ: 
“Chống gậy lên non xem trận địa,

Vạn trùng núi đỡ vạn trùng mây.

Quân ta khí mạnh nuốt Ngưu Đẩu,

Thề diệt xâm lăng lũ sói cầy”.

Sáng sớm 16/9/1950, từ vị trí quan sát đặt trên núi Báo Đông, Chủ tịch Hồ Chí Minh chăm chú quan sát, theo dõi chặt chẽ diễn biến trận Đông Khê, mở màn Chiến dịch Biên giới. Cụm tượng đài Bác Hồ ngồi quan sát trận đánh trên núi Báo Đông với hình ảnh mô phỏng theo bức ảnh của nghệ sỹ Vũ Năng An chụp, làm bằng vật liệu compozit giả đồng, cao 2,8 m, nặng 418 kg, cột bê tông cốt thép, toàn bộ bức tượng đặt trên bệ đá ốp gạch lát hoa. Tại đây, du khách được ngắm nhìn tư thế ung dung, lạc quan của vị Chủ tịch nước có một không hai trên thế giới trực tiếp ra mặt trận chỉ huy trận đánh giành thắng lợi vẻ vang, mở màn cho chiến thắng Chiến dịch Biên giới năm 1950, tạo tiền đề cho cuộc kháng chiến thắng lợi vĩ đại của dân tộc.

 Ngày 16/9/1950, các đơn vị quân đội ta nổ súng mở đầu Chiến dịch bằng trận đánh vào cứ điểm Đông Khê. Mất Đông Khê, quân địch ở Thất Khê lâm vào tình thế bị uy hiếp, Cao Bằng bị cô lập. Trước nguy cơ bị tiêu diệt, quân Pháp buộc phải rút khỏi Cao Bằng theo đường số 4. Để yểm trợ cho cuộc rút quân này, Pháp huy động quân từ Thất Khê lên chiếm lại Đông Khê và đón cánh quân từ Cao Bằng rút về; đồng thời, cho quân đánh lên Thái Nguyên để thu hút chủ lực của ta. Đoán được ý định của địch, quân ta chủ động mai phục, chặn đánh địch nhiều nơi trên đường số 4 khiến cho 2 cánh quân này không gặp được nhau. Hai binh đoàn Lơ Pagiơ và Sáctông bị tiêu diệt. Đến lượt Thất Khê bị uy hiếp, ngày 8/10/1950 quân Pháp phải rút về Na Sầm; ngày 13/10/1950, Pháp rút khỏi Na Sầm về Lạng Sơn. Trong khi đó cuộc hành quân của địch lên Thái Nguyên cũng bị quân ta chặn đánh, quân Pháp trở nên hoảng loạn, phải rút chạy, ngày 22/10/1950, đường số 4 được giải phóng. Ngày 3/10/1950, tỉnh Cao Bằng được giải phóng, ghi dấu mốc quan trọng trong lịch sử, trở thành ngày kỷ niệm lớn của Cao Bằng hằng năm.

Chiến dịch Biên giới kết thúc, ta đã loại khỏi vòng chiến đấu hơn 8.300 tên địch, giải phóng toàn tuyến biên giới Việt - Trung từ Cao Bằng đến Đình Lập với 35 vạn dân; chọc thủng “Hành lang Đông - Tây” của Pháp. Thế bao vây của địch cả trong và ngoài đối với căn cứ địa Việt Bắc bị phá vỡ. Kế hoạch Rơve bị phá sản. Với Chiến thắng Biên giới, con đường liên lạc của ta với các nước xã hội chủ nghĩa được khai thông; Quân đội ta đã trưởng thành, giành được thế chủ động chiến lược trên chiến trường chính Bắc Bộ, mở ra bước phát triển mới của cuộc kháng chiến.

Hơn nửa thế kỷ trôi qua, nhưng về với Đức Long, những sự kiện trọng đại dường như mới ngày hôm qua. Những hiện vật được trưng bày nơi đây, đặc biệt là hình ảnh mang tính biểu tượng của dân tộc Việt Nam: Bác Hồ ra trận, đã làm sống dậy trong lòng mỗi người những trang sử hào hùng của dân tộc. Có lẽ vì thế mà ngày càng nhiều du khách, trong đó có không ít bạn trẻ về đây để hiểu hơn về truyền thống lịch sử vẻ vang của dân tộc. Năm 2014, Khu di tích đón 212 đoàn, 3.186 lượt khách đến tham quan. 

Hòa cùng dòng người đến tham quan, chúng tôi về đây để cảm nhận sâu sắc và bày tỏ lòng biết ơn vô hạn với vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc, và thắp lên ngọn lửa nhiệt huyết trong mỗi người, nguyện phấn đấu, rèn luyện để xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp, sánh vai với các nước năm châu như Bác Hồ hằng mong muốn.

Theo Baocaobang.vn