Sáng 11/8/2025, UBND tỉnh Cao Bằng phối hợp với trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (KHXH&NV) - Đại học Quốc gia Hà Nội tổ chức buổi Tọa đàm khoa học “Văn hóa Đông Sơn ở Cao Bằng từ những phát hiện mới về khảo cổ học: “Khơi nguồn giá trị lịch sử - Bồi đắp hành trình hạnh phúc vì con người” nhằm làm sáng tỏ các vấn đề về nguồn gốc Thục Phán - An Dương Vương; trọng tâm của buổi toạ đàm là những chia sẻ phát hiện mới về khảo cổ học và văn hóa Đông Sơn ở Cao Bằng, những bằng chứng lịch sử về thời đại Hùng Vương - An Dương Vương, cùng với đề xuất phương án tổ chức khai quật khảo cổ tại những di tích liên quan đến Thục Phán - An Dương Vương tại Cao Bằng.

Các đồng chí: Lê Hải Hòa, Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh; Giáo sư.Tiến sĩ (GS.TS) Hoàng Anh Tuấn, Hiệu trưởng Trường Đại học KHXH&NV; Nguyễn Quốc Trung, Tỉnh ủy viên, Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch; GS.TS Nguyễn Quang Ngọc, Phó Chủ tịch Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam đồng chủ trì buổi Tọa đàm.

Dự buổi tọa đàm về phía tỉnh Cao Bằng có các đồng chí Quản Minh Cường, Bí thư Tỉnh ủy, Trưởng đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh; Vũ Đình Quang, Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh uỷ, Chủ tịch Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh; Trịnh Trường Huy, Tỉnh ủy viên, Phó Chủ tịch UBND tỉnh. Lãnh đạo Ban Tuyên giáo và Dân vận Tỉnh ủy, Văn phòng Tỉnh ủy, Văn phòng UBND tỉnh; đại diện lãnh đạo các sở, ban, ngành, đoàn thể tỉnh; các đồng chí nguyên lãnh đạo tỉnh; một số nhà nghiên cứu văn hoá, lịch sử tại địa phương; đại diện lãnh đạo UBND các xã, phường: Thục Phán, Nùng Trí Cao, Hòa An.

Phía trường Đại học KHXH&NV có GS.TS Nguyễn Văn Kim, Phó Chủ tịch Hội đồng Di sản Văn hóa Quốc gia; PGS.TS Tống Trung Tín, Chủ tịch Hội Khảo cổ học Việt Nam; PGS.TS Bùi Văn Liêm, Phó Chủ tịch Thường trực kiêm Tổng Thư ký Hội Khảo cổ học Việt Nam; TS Nguyễn Văn Sơn, Chủ tịch Hội Sử học Hà Nội; các giảng viên và đối tác của trường Đại học KHXH&NV.

Các đại biểu dự buổi Tọa đàm

Phát biểu khai mạc Tọa đàm, đồng chí Lê Hải Hòa, Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh nhấn mạnh: lập trường học thuật làm nền tảng cho cuộc tọa đàm hôm nay: An Dương Vương và nước Âu Lạc là có thật. Kết luận này không dựa trên cảm tính, mà là kết quả của một quá trình nghiên cứu công phu, quy mô, do giới sử học và khảo cổ học Việt Nam tiến hành từ cuối thập niên 1960, khi đề tài “Thời kỳ Hùng Vương - An Dương Vương” được đưa vào chương trình nghiên cứu chính thức. Các hội nghị chuyên đề trong và ngoài nước đã thống nhất khẳng định thực tại lịch sử của giai đoạn này.

Chủ tịch UBND tỉnh Lê Hải Hòa phát biểu khai mạc Tọa đàm

Từ truyền thuyết đến hiện vật khảo cổ, từ trang sử cổ đến giả thuyết khoa học và từ khát vọng hạnh phúc hôm nay đến tương lai bền vững. Chủ tịch UBND tỉnh đưa ra 4 nhiệm vụ trọng tâm của tỉnh Cao Bằng trong thời gian tiếp theo để cùng tìm hiểu, làm sáng tỏ những trang sử đầu tiên của dân tộc gồm: Phối hợp với các cơ quan khoa học hàng đầu xây dựng đề tài cấp quốc gia “Nguồn gốc Thục Phán - An Dương Vương và vai trò Cao Bằng”, với trục khảo cứu kiểm chứng tư liệu, khai quật khảo cổ và nghiên cứu liên ngành. Khi nghiên cứu có kết quả lập hồ sơ tư liệu Cao Bằng về An Dương Vương, số hóa - đối chiếu - thẩm định, bảo đảm mỗi kết luận đều có địa chỉ khoa học. Xây dựng bảo tàng và trưng bày chuyên đề Đông Sơn - Âu Lạc tại Cao Bằng, kết nối với tuyến du lịch di sản và học thuật. Đưa kết quả nghiên cứu vào giáo dục, truyền thông và sản phẩm văn hóa - du lịch, biến giá trị nguồn cội thành sức mạnh phát triển.

Các nhiệm vụ này phù hợp và gắn kết với chỉ đạo của Văn phòng Trung ương Đảng tại Công văn số 13483-CV/VPTW ngày 20/02/2025 về bảo tồn, phát huy giá trị di sản thế giới Hoàng Thành Thăng Long và Khu di tích Cổ Loa. Theo đó, cần tổ chức các hội thảo chuyên sâu, khai quật khảo cổ để làm rõ và thống nhất về nguồn gốc Thục Phán - An Dương Vương và Thành Cổ Loa; quản lý tốt các di tích, tránh xuống cấp; đồng thời tăng cường tuyên truyền để Nhân dân hiểu, đồng thuận và tích cực tham gia bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc.

GS.TS Hoàng Anh Tuấn, Hiệu trưởng Trường ĐH KHXH&NV phát biểu Đề dẫn

Tọa đàm đã nghe phát biểu đề dẫn, báo cáo điều tra nghiên cứu di tích – di vật văn hóa Đông Sơn ở Cao Bằng năm 2025.

Theo đó, Khảo cổ học đã xác lập chuỗi văn hóa bản địa nối tiếp từ Phùng Nguyên - Đồng Đậu - Gò Mun đến Đông Sơn, minh chứng cho một tiến trình tự sinh, tự phát triển, không vay mượn thuần túy từ bên ngoài. Kết quả định tuổi C14 ở Đồng Đậu (~3328±100 BP) và Vinh Quang (~3046±120 BP) càng củng cố cơ sở khoa học cho mốc “khoảng 4.000 năm văn hiến” của dân tộc. Tiếp theo, Cổ Loa - trung tâm quyền lực của Âu Lạc - vẫn để lại dấu ấn vật chất kỳ vĩ: ba vòng thành dài hơn 16 km, xoắn ốc như vỏ ốc khổng lồ; hệ thống di tích - đền An Dương Vương, am Mỵ Châu, giếng Trọng Thủy - gắn chặt với phong tục, tín ngưỡng dân gian. Dù một số lớp vật liệu xây thành còn tranh luận về niên đại, song giới nghiên cứu đồng thuận rằng nơi đây từng tồn tại một kinh thành thực sự, với kỹ thuật quân sự và phòng thủ tiên tiến của thời đại.

Bên cạnh đó, tư liệu Trung Hoa như: Hoài Nam tử, Sử ký đã ghi nhận cuộc kháng chiến chống quân Tần. Nhiều học giả Việt Nam phân tích, quy chiếu địa - sử để phục dựng bối cảnh: liên minh Tây Âu - Lạc Việt, chọn thủ lĩnh Thục Phán - An Dương Vương - đánh bại quân Tần, hợp nhất Nam Cương và Văn Lang để lập nên Âu Lạc. Kho mũi tên đồng Cầu Vực phát hiện năm 1959 chính là bằng chứng vật chất giải thích truyền thuyết “Nỏ thần” - biểu tượng cho sức mạnh quân sự bản địa. Những câu chuyện dân gian “Chín chúa tranh vua”, các mô-típ văn hóa Tày - Nùng (áo lông chim), tín ngưỡng rùa - vốn là hình tượng then chốt trong huyền thoại nỏ thần - và các địa danh tiếng Tày quanh Cổ Loa… đã gợi mở nhiều hướng tìm hiểu.

Đối với kết quả khảo sát di tích và chỉnh lý di vật tại tỉnh Cao Bằng năm 2025 đã khảo sát các khu vực xã Dân Chủ, Ngũ Lão, Lam Sơn, Hồng Việt, thị trấn Cao Bình… chủ yếu thuộc huyện Hoà An (trước khi sáp nhập thực hiện mô hình chính quyền 2 cấp). Đã xác định được 17 địa điểm/di tích thuộc các thời kỳ khác nhau, trong đó 15/17 địa điểm/di tích phát hiện di vật phong cách văn hoá Đông Sơn, một số địa điểm phát hiện trống đồng và một vài di tích lịch sử khác. Có thể thấy dấu tích Văn hoá Đông Sơn khá dày, các di tích này thường phân bố ở gần các con sông lớn như sông Bằng, sông Gâm và phụ lưu của các con sông này, thường phân bố ở ven các dòng chảy trong núi,...

Đại biểu phát biểu thảo luận

Buổi Tọa đàm thảo luận các nội dung: Nghiên cứu, bảo tồn những giá trị di sản ở Cao Bằng liên quan đến Thục Phán - An Dương Vương; Cao Bằng thời đại Âu Lạc. Đề xuất tiếp tục điều tra, thăm dò, nghiên cứu, sưu tầm di tích, di vật, đặc biệt là các di tích văn hoá Đông Sơn và thời kỳ Thục Phán – An Dương Vương. Mở rộng điều tra khảo sát ở các khu vực khác nhau trên địa bàn tỉnh Cao Bằng, không chỉ khu vực huyện Hoà An mà còn nhiều khu vực huyện lị khác.

Bí thư Tỉnh ủy Quản Minh Cường phát biểu tại buổi Tọa đàm

Phát biểu tại buổi Tọa đàm, Bí thư Tỉnh ủy Quản Minh Cường cho biết: Ban Thường vụ Tỉnh ủy đã chỉ đạo các cơ quan chức năng của tỉnh triển khai các văn bản Trung ương về làm rõ và thống nhất về nguồn gốc Thục Phán - An Dương Vương và Thành Cổ Loa. Đề nghị các nhà khoa học phối hợp với tỉnh tiếp tục nghiên cứu một cách khoa học có hệ thống, bài bản, bằng những tư liệu lịch sử cũng như những tài liệu chuẩn của quốc gia và quốc tế để công nhận một vấn đề trong lịch sử. Các nhà khoa học tiếp tục khảo sát, nghiên cứu, sưu tầm hiện vật văn hoá Đông Sơn có ở Cao Bằng nhằm bổ sung nguồn hiện vật tư liệu cho trưng bày bảo tàng và truyền bá các giá trị di sản văn hoá lịch sử, cũng như phục vụ nghiên cứu khoa học, giáo dục cộng đồng...

Chia sẻ định hướng phát triển hạnh phúc từ giá trị nguồn cội, Bí thư Tỉnh ủy nhấn mạnh: Chúng ta tự hào quê hương Cao Bằng là cái nôi của cách mạng, có lịch sử hào hùng, với niềm tự hào và tình yêu thiết tha với mảnh đất quê hương Cao Bằng, bằng cách nhìn hết sức cách mạng và khoa học, Bí thư Tỉnh ủy đã viết cuốn sách: Xây dựng Cao Bằng hạnh phúc – con đường phát triển vì con người. Cuốn sách đã điểm lại rất nhiều giai đoạn lịch sử và chỉ ra những điểm nghẽn của Cao Bằng. Bí thư Tỉnh ủy nhận định Cao Bằng không thể phát triển thành tỉnh công nghiệp cũng không thể thành một tỉnh thu nhập bình quân giàu nhất cả nước hoặc càng không thể trở thành thủ phủ của khoa học công nghệ. Nhưng tỉnh Cao Bằng phấn đấu là một chính quyền phụng sự nhân dân, người dân tin vào chính quyền; được sống trong một môi trường được tôn trọng, đảm bảo an ninh, trật tự; được chăm sóc y tế, giáo dục. Với tiềm năng văn hóa, chiều sâu lịch sử và với truyền thống hào hùng dân tộc, tình người chân thành và quyết tâm của cả hệ thống chính trị, Cao Bằng hoàn toàn có thể xây dựng thành một tỉnh có chỉ số hạnh phúc nhất Việt Nam.

Bên cạnh đó, Cao Bằng tiếp tục tháo gỡ những điều nghẽn và đẩy mạnh phát triển kinh tế cửa khẩu, phát triển nông nghiệp sạch và phát triển du lịch.

Bí thư Tỉnh ủy mong muốn các nhà khoa học tiếp tục quan tâm, đồng hành cùng tỉnh Cao Bằng trong công tác nghiên cứu khảo cổ học, triển khai thực hiện tốt công tác bảo tồn, phát huy giá trị di sản và quảng bá hình ảnh địa phương, đồng thời thúc đẩy hợp tác trong lĩnh vực nghiên cứu khoa học, đào tạo nguồn nhân lực và tư vấn chiến lược phát triển văn hóa trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.

Hiệu trưởng trường Đại học KHXH&NV tặng Giấy khen ông Đàm Thế Học, Chủ tịch Hội Di sản văn hoá Cao Bình

Tại buổi tọa đàm, Hội đồng thi đua khen thưởng trường Đại học KHXH&NV tặng Giấy khen ông Đàm Thế Học, Chủ tịch Hội Di sản văn hoá Cao Bình đã có nhiều đóng góp trong công tác khai quật khảo cổ học.

Các đồng chí lãnh đạo tỉnh và các đại biểu tham quan trưng bày những phát hiện mới về văn hóa Đông Sơn ở Cao Bằng.

Trước khi diễn ra buổi Tọa đàm, các đại biểu đã tham quan trưng bày những phát hiện mới về văn hóa Đông Sơn ở Cao Bằng.

Dương Liễu