Khắc phục khó khăn về quy hoạch, nguồn lực, nhân lực về mô hình hợp tác xuyên biên giới chưa có tiền lệ, người dân Bản Giốc đang chung tay với chính quyền viết nên câu chuyện đổi thay ở Khu du lịch thác Bản Giốc. Từ những lều lán tạm bợ, những bất cập về an ninh trật tự, cảnh quan môi trường, giờ đây Bản Giốc đang khoác lên mình diện mạo mới - xanh hơn, sạch hơn, văn minh hơn. Mỗi bước chuyển mình đều in đậm dấu ấn của sự đồng lòng, từ người dân nơi biên cương đến chính quyền địa phương, tất cả cùng hướng đến mục tiêu gìn giữ vẻ đẹp cảnh quan và phát triển du lịch bền vững.

Từ danh thắng biên cương đến mô hình hợp tác chưa có tiền lệ

Thác Bản Giốc thuộc xã Đàm Thủy, huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng, Việt Nam là thác nước nằm trên đường biên giới giữa hai nước Việt Nam - Trung Quốc (phía Trung Quốc gọi là thác Đức Thiên, thuộc huyện Đại Tân, Quảng Tây, Trung Quốc), được đánh giá là thác nước tự nhiên lớn nhất Đông Nam Á và lớn thứ tư thế giới trong số các thác nước có chung đường biên giới giữa hai quốc gia. Khu du lịch thác Bản Giốc thuộc Công viên địa chất Non nước Cao Bằng đã được UNESCO công nhận là Công viên địa chất toàn cầu vào ngày 12/4/2018. 

Khu du lịch thác Bản Giốc

Để bảo vệ và khai thác hiệu quả tài nguyên Khu cảnh quan thác Bản Giốc (Đức Thiên), ngày 05/11/2015 dưới sự chứng kiến của Tổng Bí thư 2 nước, Chính phủ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam và Chính phủ nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa đã ký Hiệp định hợp tác bảo vệ và khai thác tài nguyên du lịch thác Bản Giốc (Đức Thiên). Quy mô Khu cảnh quan 400ha (mỗi bên 200ha), trên tuyến biên giới Việt - Trung. Ngày 15/9/2023, các nội dung của Hiệp định đã được cụ thể hóa bằng Lễ vận hành thí điểm và đến ngày 15/10/2024, hai bên long trọng tổ chức Lễ vận hành chính thức cho du khách qua lại khu cảnh quan thác Bản Giốc (Việt Nam) - Đức Thiên (Trung Quốc).

Việc Khu cảnh quan thác Bản Giốc (Đức Thiên) đi vào vận hành chính thức là dấu ấn quan trọng trong công tác hợp tác đối ngoại giữa tỉnh Cao Bằng (Việt Nam) và Khu tự trị dân tộc Choang, Quảng Tây (Trung Quốc) nói riêng và nhân dân hai nước Việt Nam - Trung Quốc nói chung. Khẳng định về sự tin cậy chính trị, thúc đẩy hài hòa lợi ích giữa hai nước, thể hiện sự thiện chí và quyết tâm xây dựng đường biên giới hòa bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển giữa nhân dân hai nước; là tiền đề để xây dựng Khu cảnh quan trở thành Khu du lịch kiểu mẫu về hợp tác, phát triển du lịch, dịch vụ tại khu vực biên giới.

Những điểm nghẽn cần tháo gỡ tại khu du lịch thác Bản Giốc

Với đặc thù là khu du lịch biên giới, từ lâu thác Bản Giốc đã ghi dấu trong lòng du khách bởi vẻ đẹp thiên nhiên kỳ vĩ và vị trí đặc biệt nơi biên cương Tổ quốc. Nhưng đằng sau cảnh sắc thiên nhiên hùng vĩ ấy ấy là một hành trình gian khó, bền bỉ mà người dân và chính quyền tỉnh Cao Bằng đang nỗ lực từng ngày để giữ gìn, dựng xây và phát triển. Từ bao đời nay, người dân Bản Giốc đã bám biên sinh sống, gắn bó với vùng đất thiêng nơi địa đầu Tổ quốc bằng những nghề truyền thống như trồng trọt, chăn nuôi, làm thuê theo thời vụ.

Hình ảnh lều lán tạm tại khu chân thác Bản Giốc trước khi giải toả

Khi khu vực thác Bản Giốc bắt đầu được khai thác du lịch, bà con cũng mong muốn có thêm thu nhập bằng cách tự dựng những lều lán tạm để kinh doanh hàng lưu niệm, nước giải khát, cho thuê ngựa chụp ảnh... phục vụ khách tham quan. Tuy nhiên, do chưa được đầu tư hạ tầng đồng bộ, hoạt động buôn bán của người dân còn mang tính tự phát, dẫn đến cảnh quan khu vực chân thác có phần luộm thuộm, ảnh hưởng đến mỹ quan, trật tự và trải nghiệm của du khách. Đây là hệ quả tất yếu của một quá trình phát triển tự nhiên, khi người dân vừa mưu sinh, vừa thích ứng dần với một ngành nghề mới - du lịch.

Bố trí khu dịch vụ, tạo sinh kế cho người dân biên giới

Là tỉnh biên giới còn nhiều khó khăn về hạ tầng cơ sở; hạn chế về nguồn lực, nhân lực, đặc biệt được giao nhiệm vụ triển khai mô hình hợp tác du lịch mới, chưa có tiền lệ. Việc giải bài toán về giữ gìn an ninh trật tự, đảm bảo an ninh biên giới, chủ quyền lãnh thổ; làm tốt công tác hợp tác quốc tế; tổ chức quy hoạch bài bản, tạo cơ chế thông thoáng thu hút đầu tư, đảm bảo phát triển du lịch kết hợp chặt chẽ với công tác quản lý...là những điểm nghẽn rất lớn đối với các cấp chính quyền, cơ quan quản lý của tỉnh Cao Bằng. Để xây dựng khu du lịch thác Bản Giốc là một điểm đến kiểu mẫu, ngoài nỗ lực của tỉnh Cao Bằng, cần sự quan tâm đặc biệt từ các Bộ ngành, Trung ương.

Chuyển biến tích cực khi người dân và chính quyền khắc phục khó khăn, chung tay, nỗ lực xây dựng, phát triển khu du lịch thác Bản Giốc

Trước những khó khăn tại thực địa, để giải bài toán về công tác đảm bảo an ninh trật tự, an ninh biên giới, bố trí lại nơi đỗ xe, điểm bán vé, đặc biệt là bố trí khu dịch vụ, tạo sinh kế cho người dân biên giới, trả lại cảnh quan khu vực chân thác Bản Giốc; vừa qua tỉnh Cao Bằng đã phê duyệt và cho triển khai Phương án "Tăng cường công tác quản lý và đảm bảo an ninh trật tự, nâng cao chất lượng phục vụ Khu du lịch thác Bản Giốc", trong đó xác định rõ nguyên tắc: chấn chỉnh an ninh trật tự, trả lại cảnh quan thiên nhiên và đảm bảo sinh kế cho người dân biên giới khu vực thác Bản Giốc.

Từ chủ trương đúng đắn của Tỉnh ủy, Uỷ ban nhân dân tỉnh, sự vào cuộc tích cực của các sở, ban, ngành, địa phương trong việc triển khai thực hiện phương án cũng như tuyên truyền, đối thoại, tạo sự chung tay, đồng lòng của người dân biên giới thác Bản Giốc, khu bãi xe đã được di chuyển cách thác Bản Giốc khoảng 2km bằng nguồn xã hội hóa, dịch vụ xe điện được đưa vào thí điểm hoạt động; khu dịch vụ phục vụ người dân kinh doanh được hoàn thiện; tuyến tham quan được tổ chức lại cho phù hợp... đến ngày 10/4/2025, hàng trăm lều lán tại khu vực chân thác đã được dỡ bỏ, không còn cảnh tạm bợ; niềm tự hào, cảnh quan khu du lịch thác Bản Giốc đã được trả lại.

Nơi đỗ xe của khách du lịch được bố trí quy củ

Có thể thấy, sự đồng hành, chung tay tích cực của người dân biên giới giúp củng cố hình ảnh một khu cảnh quan vừa giá trị thiên nhiên, vừa văn minh, thân thiện và ổn định về an ninh trật tự, tạo nền tảng bền vững để triển khai hiệu quả các nội dung hợp tác song phương, xây dựng lòng tin với phía đối tác và cộng đồng quốc tế. Hình ảnh người dân Bản Giốc đồng thuận, đồng hành với chính quyền cũng là thông điệp rõ ràng về một Việt Nam yêu chuộng hòa bình, có trách nhiệm và quyết tâm gìn giữ khu vực biên giới ổn định, phát triển.

Chung tay để ổn định - nền tảng cho sự phát triển bền vững

Việc tổ chức lại tại khu du lịch thác Bản Giốc còn gặp nhiều khó khăn, nhiều điểm nghẽn phải mạnh dạn tháo gỡ, từng bước giải quyết của các sở, ban, ngành, địa phương. Những thay đổi tại khu du lịch thác Bản Giốc không chỉ là sự chỉnh trang không gian hay cải thiện dịch vụ, mà là biểu hiện sinh động của một tư duy mới trong phát triển du lịch biên giới: coi người dân là trung tâm, lấy đồng thuận làm nền tảng, dùng xã hội hóa để vượt khó và quyết tâm hành động trong điều kiện còn nhiều hạn chế về nguồn lực, nhân lực, cơ chế phát triển.

Đường vào thác Bản Giốc sau khi dời lều quán và chỉnh trang

Tỉnh Cao Bằng đã chọn cách tiếp cận kiên trì, lắng nghe, giải thích và cùng tháo gỡ khó khăn với người dân. Những gian hàng tạm, lều lán buôn bán tự phát - vốn từng là sinh kế, mưu sinh của nhiều hộ dân đã được dỡ bỏ một cách ôn hòa nhờ đối thoại và phương án bố trí hợp lý. Người dân được hỗ trợ chỗ bán hàng mới, miễn phí sử dụng ki-ốt, gian hàng, hướng dẫn hoạt động kinh doanh theo quy định. Chính quyền không làm thay, mà tạo điều kiện để bà con chủ động chuyển từ tự phát sang bài bản, từ lộn xộn sang trật tự, từ cảm tính sang chuyên nghiệp.

Sự ổn định về lòng dân cũng góp phần quan trọng để khu cảnh quan đi vào vận hành chính thức được thuận lợi, đến nay chưa có điểm nóng, không có xung đột lợi ích, tạo được ấn tượng tốt với phía bạn và du khách hai bên. An dân không chỉ là giải pháp trước mắt, mà là nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững. Hình ảnh người dân Bản Giốc đồng lòng với chính quyền còn là thông điệp mạnh mẽ khẳng định thiện chí, năng lực tổ chức và ý thức gìn giữ hình ảnh quốc gia của Việt Nam trong một mô hình hợp tác đặc thù, giàu tính biểu tượng tại khu vực này.

Hoàng Thái Bình