Tỉnh Cao Bằng trở thành tâm điểm của khu vực châu Á - Thái Bình Dương khi đăng cai tổ chức Hội nghị quốc tế lần thứ 8 của Mạng lưới Công viên địa chất (CVĐC) toàn cầu UNESCO khu vực châu Á - Thái Bình Dương (APGN 2024) diễn ra từ ngày 5 - 15/9/2024.

Khu du lịch Thác Bản Giốc thu hút nhiều khách du lịch đến thăm quan

Nằm ở vùng Đông Bắc của Tổ quốc, Cao Bằng có vị trí trọng yếu về quốc phòng - an ninh và phát triển kinh tế, đối ngoại; có bề dày về lịch sử, văn hóa, nhiều danh lam thắng cảnh nổi tiếng - được ví như “viên ngọc xanh” vùng Đông Bắc Việt Nam - nơi hội tụ những yếu tố đặc trưng, lợi thế để phát triển du lịch bền vững. CVĐC Non nước Cao Bằng được UNESCO công nhận là CVĐC toàn cầu thứ 5 của Đông Nam Á và thứ 2 của Việt Nam.

Hơn 90% diện tích toàn tỉnh là đồi núi, địa hình phức tạp, đa dạng, mức độ cắt xẻ lớn, có thể chia làm 03 dạng địa hình chính là: Địa hình karst, chiếm diện tích hầu hết các huyện phía đông tỉnh như Hà Quảng, Trùng Khánh, Hạ Lang, Quảng Hòa và một số khu vực phía Bắc huyện Thạch An, phía Đông - Nam huyện Bảo Lạc, phía Đông - Bắc huyện Nguyên Bình...; Địa hình đồi núi đất cao, chủ yếu thấy ở các huyện phía Tây của tỉnh như Nguyên Bình, Bảo Lạc, Thạch An và một phần phía Nam huyện Hòa An; Địa hình đồi núi đất thấp, thung lũng sông suối, phân bố xen kẽ với các dạng địa hình kể trên với kích thước, hình thái đa dạng.

Cao Bằng có khí hậu nhiệt đới gió mùa lục địa miền núi cao, so với các tỉnh miền núi Đông Bắc khác còn có thêm tiểu vùng khí hậu á nhiệt đới tạo cho Cao Bằng nhiều tiểu vùng khí hậu đặc biệt, khiến cho vùng đất này có tính đa dạng sinh học và hệ sinh thái rất cao, hình thành các vùng sản xuất cây, con đặc trưng vùng miền. Hệ thống sông, suối phong phú, đa dạng, các dòng chảy bắt nguồn từ các vùng núi cao phía Bắc, Đông Bắc giáp Trung Quốc như núi Phja Dạ (huyện Bảo Lạc), Phja Oắc (huyện Nguyên Bình), chủ yếu theo hướng Tây Bắc - Đông Nam và Bắc - Nam. Có đến 1.200 sông suối lớn nhỏ thuộc 5 hệ thống sông chính là sông Bằng, sông Hiến, sông Gâm, sông Bắc Vọng và sông Quây Sơn.

Vùng đất có bề dày lịch sử, văn hoá, nhiều danh lam thắng cảnh

Cao Bằng là vùng đất có bề dày lịch sử, văn hoá, có bản sắc của một vùng đất ngàn năm văn vật, với các di chỉ hậu kỳ đá cũ như Thượng Hà (huyện Bảo Lạc), Bó Mạ (Hưng Đạo, thành phố Cao Bằng)... di chỉ thời kỳ đá mới ở Ngườm Bốc (huyện Hòa An), Ngườm Vài, Ngườm Càng, Ngườm Slấn (huyện Hà Quảng), di chỉ thời đại kim khí với trống đồng, rìu đồng, lao đồng, đồ gốm sứ... của nền văn hóa Đông Sơn được tìm thấy ở hầu hết các huyện trong tỉnh.

Sau 30 năm bôn ba nước ngoài tìm đường cứu nước, ngày 28/01/1941,  Chủ tịch Hồ Chí Minh đã trở về Tổ quốc qua cột mốc 108 (nay là cột mốc quốc giới số 675) xã Trường Hà, huyện Hà Quảng; xây dựng căn cứ địa, trực tiếp lãnh đạo cách mạng Việt Nam. Cao Bằng trở thành quê hương cội nguồn cách mạng Việt Nam.

Trên địa bàn tỉnh hiện có 271 di tích, trong đó, 102 di tích đã được xếp hạng, gồm 03 di tích quốc gia đặc biệt (Khu di tích Quốc gia đặc biệt Pác Bó (huyện Hà Quảng) - gắn liền với cuộc đời hoạt động cách mạng vĩ đại của Chủ tịch Hồ Chí Minh và Trung ương Đảng giai đoạn 1941 - 1945; Khu di tích Quốc gia đặc biệt rừng Trần Hưng Đạo (huyện Nguyên Bình) - nơi thành lập Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân, tiền thân của Quân đội nhân dân Việt Nam; Khu di tích Quốc gia đặc biệt Địa điểm Chiến thắng Biên giới năm 1950 (huyện Thạch An) - nơi lần đầu tiên và duy nhất Chủ tịch Hồ Chí Minh trực tiếp ra mặt trận quan sát và chỉ đạo Chiến dịch), 27 di tích cấp quốc gia, 72 di tích cấp tỉnh, 02 bảo vật Quốc gia (Đôi chuông Chùa Viên Minh và Đền Quan Triều, xã Hưng Đạo, thành phố Cao Bằng; Bia Ma nhai Ngự chế của Vua Lê thái Tổ, huyện Hòa An).

Hơn 2.000 di sản văn hóa phi vật thể đang tồn tại trên địa bàn tỉnh. Có 7 di sản được đưa vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia; đặc biệt, di sản “Thực hành Then của người Tày, Nùng, Thái Việt Nam” (trong đó có nghi lễ Then của người Tày Cao Bằng) được UNESCO ghi danh vào danh sách di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Là tỉnh có nhiều dân tộc anh em như: Tày, Nùng, Mông, Dao, Sán Chỉ, Lô Lô,... trong đó, dân tộc thiểu số chiếm 95,3% dân số. Mỗi dân tộc đều có những phong tục, tập quán với nét sinh hoạt văn hóa rất riêng, độc đáo, phong phú, tạo nên sự giao hòa văn hóa giữa các dân tộc, hình thành văn hóa đa dân tộc và đậm đà bản sắc miền non nước Cao Bằng với nhiều di sản văn hóa truyền thống... Các lễ hội tại Cao Bằng đậm đà bản sắc văn hóa dân tộc, những lễ hội văn hóa cổ truyền thể hiện niềm tin về tín ngưỡng, tôn giáo, sự tri ân với thế hệ đi trước; góp phần động viên, khích lệ các tầng lớp Nhân dân thực hiện nghĩa cử cao đẹp, xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc.

Một số điểm du lịch cộng đồng của tỉnh đã và đang được đưa vào vận hành khai thác hiệu quả, thu hút được nhiều khách du lịch đến tham quan, trải nghiệm, như: Làng đá cổ Khuổi Ky, xã Đàm Thủy (huyện Trùng Khánh); xóm Khuổi Khon, xã Kim Cúc (huyện Bảo Lạc); xóm Hoài Khao, xã Quang Thành (huyện Nguyên Bình); làng rèn xóm Pác Rằng, làng nghề làm hương xóm Phja Thắp, xã Phúc Sen (huyện Quảng Hòa).

Cao Bằng nổi tiếng như một thiên đường ẩm thực với các sản vật được công nhận: Lê Đông Khê (huyện Thạch An) lọt vào Top 50 trái cây nổi tiếng nhất Việt Nam năm 2012; Bánh Coóng phù Cao Bằng lọt vào Top 50 món ăn đặc sản nổi tiếng Việt Nam năm 2015; xôi trám, bánh Coóng phủ, hạt dẻ lọt top 100 món ăn đặc sản nổi tiếng Việt Nam vào tháng 02/2021; bánh cuốn, bánh áp chao lọt Top món ăn đặc sản Việt Nam (2021 - 2022); bánh chè lam, miến dong Phja Đén lọt Top 100 đặc sản quà tặng Việt Nam  (2021-2022)... cùng nhiều danh hiệu khác. Được ví như “xứ sở thần tiên” say đắm lòng người như: thác Bản Giốc, động Ngườm Ngao, Mắt Thần Núi, cảnh quan Phong Nặm - Ngọc Côn (huyện Trùng Khánh); quần thể hồ Thăng Hen (huyện Quảng Hòa)... trong đó, có những giá trị nổi bật về hệ sinh thái, với sự hiện diện của nhiều giống loài quý hiếm như: Khu bảo tồn vượn Cao Vít (huyện Trùng Khánh), Vườn quốc gia Phja Oắc - Phja Đén (huyện Nguyên Bình) với đặc trưng rừng rêu và đa dạng sinh học với trên 90 loài thực vật và 58 loài động vật quý hiếm...

Tiêu biểu, danh thắng thác Bản Giốc được các hãng thông tấn, báo chí thế giới vinh danh là một trong 4 thác nước lớn trong các thác nước nằm trên đường biên giới giữa các quốc gia; là thác nước tự nhiên lớn nhất Đông Nam Á; Hãng Sputnik Nga đánh giá là một trong những thác nước đẹp nhất thế giới; Tạp chí Touropia bình chọn là một trong 10 thác nước kỳ vĩ nhất thế giới; Hãng tin Anh Fox News bình chọn là top 7 thác nước hùng vĩ nhất thế giới; Tạp chí National Geographic (của Hiệp hội địa lý Hoa Kỳ) bình chọn vào top 7 kỳ quan thiên nhiên ở châu Á. Gần đây, trên nền tảng du lịch trực tuyến hàng đầu thế giới Booking.com trong giải thưởng Traveller Review Awards, Cao Bằng là 1 trong 10 điểm đến thân thiện nhất Việt Nam 2024.

Địa phương thứ hai của Việt Nam đón nhận CVĐC toàn cầu UNESCO

Cao Bằng là địa phương thứ hai trong cả nước đón nhận danh hiệu CVĐC toàn cầu do Hội đồng UNESCO công nhận vào tháng 4/2018. CVĐC toàn cầu UNESCO Non nước Cao Bằng hội tụ hơn 200 điểm di sản độc đáo, phản ánh lịch sử hình thành trên 500 triệu năm của Trái đất, bao gồm toàn bộ diện tích của thành phố Cao Bằng và các huyện: Quảng Hòa, Trùng Khánh, Hạ Lang và một phần diện tích các huyện Hà Quảng, Hòa An, Nguyên Bình, Thạch An, với diện tích hơn 3.683 km² cùng bốn “tuyến đường trải nghiệm".

Tuyến 1: Tuyến du lịch cụm phía Bắc "Hành trình về nguồn cội": Là tuyến du lịch cụm phía Bắc, tập trung ở các huyện Hòa An và Hà Quảng - miền đất có nhiều giá trị di sản văn hóa, lịch sử tiêu biểu cho truyền thống đấu tranh giữ nước, bảo vệ nền độc lập, tự do của dân tộc. Điểm nhấn của tuyến này là Khu Di tích quốc gia đặc biệt Pác Bó cùng các dấu ấn trong quá trình hoạt động cách mạng từ năm 1941 - 1944 của Chủ tịch Hồ Chí Minh; Khu Di tích Lịch sử Kim Đồng; hóa thạch cúc đá (nhóm các loài sinh vật biển thân mềm tiến hóa cao nhất, cách đây 66 triệu năm), có giá trị định tuổi các tầng lớp đá chứa chúng và xác định đứt gãy địa tầng. Hóa thạch cúc đá được chọn vào logo của CVĐC Non nước Cao Bằng, làm biểu tượng đại diện cho khoa học về hai cấu trúc diện mạo địa chất điển hình karst trẻ, karst già và cũng là biểu trưng giá trị văn hóa đặc sắc của Cao Bằng. 

Trường THCS Đề Thám (Thành phố) trải nghiệm “Cùng em khám phá CVĐC Non nước Cao Bằng”

Tuyến 2: Tuyến du lịch cụm phía Tây "Khám phá Phia Oắc - vùng núi của những đổi thay": Là tuyến du lịch cụm phía Tây, tập trung ở huyện Nguyên Bình với 16 điểm tham quan. Điểm nhấn của tuyến này là Khu du lịch sinh thái Phja Oắc - Phja Đén, trong đó đình Phja Oắc cao 1.931m. Về địa chất, nơi đây có sự đan xen giữa các loại đá lục nguyên, đá vôi và đá xâm nhập granite, tạo nên các dãy núi đất xen với núi đá. Xưa kia người Pháp đã chọn Phja Oắc - Phja Đén làm nơi nghỉ mát, hiện vẫn còn các dấu tích của các biệt thự, nhà nghỉ của các công chức thời Pháp. Vườn Quốc gia Phja Oắc - Phja Đén cũng nổi tiếng với các giá trị đa dạng sinh học cùng nhiều hệ sinh thái, giống loài động, thực vật đặc hữu, có nhiều loài có tên trong Sách Đỏ Việt Nam như nghiến, bách vàng, hoàng liên chân gả, bảy lá một hoa, vượn cao vít, khỉ mặt đỏ, rắn hổ chúa... Rừng ở đây còn giữ được nhiều nét nguyên sinh, trong đó đặc trưng là các khu rừng lùn.

Tuyến 3: Tuyến du lịch cụm phía Đông "Trải nghiệm văn hóa bản địa ở xứ sở thần tiên": Là tuyến du lịch phía Đông tập trung ở các huyện Quảng Uyên, Trùng Khánh và Hạ Lang. Điểm nhấn của tuyến này là thác Bản Giốc (Trùng Khánh), được mệnh danh là một trong 4 thác nước lớn và đẹp nhất thế giới (trong số các thác nước nằm trên đường biên giới giữa hai quốc gia), và là trung tâm của Công viên Địa chất Toàn cầu Non nước Cao Bằng còn giữ được cảnh đẹp nguyên sơ và những giá trị địa chất, văn hóa bản địa cốt lõi; những hang động lớn có thạch nhũ đá đẹp thuộc loại nhất nhì Việt Nam như động Ngườm Ngao (huyện Trùng Khánh), hang Dơi (huyện Hạ Lang)... hay quần thể hồ - sông hang ngầm Thang Hen (huyện Trùng Khánh).

Tuyến 4: Tuyến du lịch "Một thời hoa lửa": Là tuyến kéo dài qua địa phận thành phố Cao Bằng, các huyện Quảng Hòa và Thạch An - gắn liền với huyền thoại Đường số 4; sự hy sinh anh dũng của các thế hệ cha anh trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược. Điểm nhấn của tuyến này là núi Báo Đông - nơi ghi dấu sự kiện lần đầu tiên và duy nhất Chủ tịch Hồ Chí Minh trực tiếp ra mặt trận theo dõi và chỉ đạo trận đánh cứ điểm Đông Khê - trận đánh mở màn cho Chiến dịch Biên giới năm 1950.

Định hướng, giải pháp phát triển du lịch thời gian tới

Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Cao Bằng lần thứ XIX, nhiệm kỳ 2020 - 2025, xác định: Từng bước đưa du lịch Cao Bằng trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, xây dựng tỉnh Cao Bằng trở thành trung tâm du lịch của các tỉnh khu vực trung du, miền núi phía Bắc. Phấn đấu đến năm 2025, đón trên 5 triệu lượt khách du lịch; tổng doanh thu du lịch đạt trên 3.000 tỷ đồng. Phấn đấu Khu du lịch thác Bản Giốc đạt tiêu chí trở thành Khu du lịch quốc gia. Thời gian tới, tỉnh triển khai đồng bộ các giải pháp sau: tiếp tục huy động các nguồn lực để thực hiện nhiệm vụ đột phá và tháo gỡ các điểm nghẽn, nút thắt nhằm khai thác tối đa lợi thế chính của tỉnh. Tập trung hoàn thành tuyến đường cao tốc Đồng Đăng (Lạng Sơn) - Trà Lĩnh (Cao Bằng) vào năm 2025. Quan tâm đầu tư phát triển hệ thống nhà hàng, cơ sở lưu trú, dịch vụ du lịch đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của khách du lịch. Thu hút và hỗ trợ các nhà đầu tư chiến lược, xây dựng hạ tầng các khu, điểm của tỉnh theo hướng đồng bộ, đa chức năng. Khai thác và phát huy tối đa hiệu quả danh hiệu CVĐC toàn cầu UNESCO Non nước Cao Bằng, 3 di tích quốc gia đặc biệt, các danh thắng quốc gia. Coi trọng công tác bảo tồn di sản văn hóa, bảo vệ tài nguyên thiên nhiên, cảnh quan môi trường gắn với phát triển du lịch bền vững của địa phương, xây dựng thương hiệu du lịch của tỉnh. Triển khai hiệu quả Kế hoạch thực thi Hiệp định Hợp tác bảo vệ và khai thác tài nguyên du lịch thác Bản Giốc (Việt Nam) - Đức Thiên (Trung Quốc), hướng tới xây dựng Khu du lịch thác Bản Giốc trở thành Khu du lịch trọng điểm, kiểu mẫu về du lịch qua biên giới, du lịch xanh, du lịch thông minh. Chú trọng đào tạo nhân lực, nâng cao tính chuyên nghiệp của đội ngũ làm công tác du lịch. Nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực du lịch, tích cực tham mưu bổ sung chương trình đào tạo du lịch vào các cơ sở đào tạo của tỉnh, hướng tới thành lập các cơ sở đào tạo nhân lực du lịch cho tỉnh Cao Bằng và khu vực miền núi phía Bắc. 

Đẩy mạnh công tác xúc tiến du lịch bằng nhiều hình thức, chú trọng ứng dụng công nghệ thông tin, tuyên truyền, quảng bá trên báo chí và các nền tảng số. Tăng cường hoạt động xúc tiến, liên kết du lịch, phối hợp xây dựng khai thác các tour, tuyến, các sản phẩm du lịch địa phương và liên vùng. Xây dựng, ban hành cơ chế, chính sách khuyến khích, hỗ trợ phát triển du lịch, nhất là chính sách thu hút đầu tư, du lịch cộng đồng và du lịch sinh thái.

Dương Liễu – Kim Thoa